ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ

ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1205-1669)

 Πολλές είναι οι αναφορές στο χωριό από Ενετούς αξιωματούχους, σε απογραφές και καταλόγους σκοπιών τον 16ο και 17ο αιώνα. 

  • Το 1577/78 ο Francesco Barozzi εκδίδει το "Descrizione dell'Isola di Creta"(Περιγραφή της νήσου Κρήτης) και είναι μία από τις πρώτες περιγραφές της Κρήτης με καταγραφή πλήθους δημογραφικών στοιχείων, όπου αναφέρει, μεταγράφει και μεταφράζει πολλές ελληνικές επιγραφές. Στο παραπάνω έργο του, αναφέρεται στο χωριό μας ως "ARCUDHENA".

  • To 1583 αναφέρεται στην απογραφή της επαρχίας Ρεθύμνου από τον Pietro Castrofilaka ως Arcudena με 435 κατοίκους.
  • To 1630 από τον Francesco Basilicata αναφέρεται ως Arcudena ενώ στην ανάλυση του στο έργο του Cretae Regnum (To Βασίλειο της Κρήτης), στις όχθες του ποταμού Μουσέλα αναφέρεται η ύπαρξη Μύλων.(Ίσως οι μύλοι που βρίσκονται νοτιοανατολικά του Αγίου Νικήτα στα όρια με το χωριό Φυλακή) ((Βλέπε σελίδα "ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ)

  • Σε αρχειακό ενετικό έγγραφο του 1633, μεταξύ άλλων αναγράφεται ότι το χωριό επάνδρωνε νύχτα μέρα τη σκοπιά στη θέση Κεραχλάδα που ήταν σε λοφίσκο. Από το λοφίσκο η σκοπιά κατοπτεύει τον ποταμό Μουσέλα. Το χωριό φροντίζει να στέλνει εκεί 5 άντρες, από τους κατοίκους του. Αρχηγός της φρουράς αυτής είναι ο Κωνσταντίνος Βλαστός, πιθανότατα απόγονος της οικογένειας των Βλαστών, μίας εκ των 12 οικογένειες αρχοντόπουλων ή αλλιώς αρχοντορωμαίων,  που ήρθαν στην Κρήτη μετά την απελευθέρωση της από τους Άραβες. Αυτή η σκοπιά είναι η τελευταία της δικαιοδοσίας του επόπτη των Β.Δ. Ρεθυμνιώτικων παραλίων. (Βλέπε κάτω - απόσπασμα από λίστα σκοπιών)



ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ (1646-1898) 

Ολόκληρη η περιοχή της Αρκούδαινας επί Τουρκοκρατίας, γνώρισε ιστορικά γεγονότα, καθώς η θέση της αποτελούσε τοπογραφικό πέρασμα από το Ρέθυμνο στα Χανιά ενώ το χωριό ανήκε στο Ναχιγιέ Ρεθύμνου.
  • Το 1670 πραγματοποιήθηκε απογραφή πληθυσμού και περιουσιών ώστε να επιβληθούν οι φόροι (χαράτσια) και στο χωριό καταγράφονται 58 κάτοχοι περιουσιών. Στο προαναφερθέν κτηματολόγιο φαίνεται ότι στο χωριό, εκτός τον Κωνσταντίνο Βλαστό, τον επικεφαλής της ενετικής σκοπιάς, κατοικούν και 2 γυναίκες από άλλη αρχοντορωμέικη οικογένεια, αυτή των Αρκολεόντων. (Βλέπε κάτω - Οθωμανικό κτηματολόγιο)



  • Το 1800 στην Αρκούδαινα κατοικούσαν 105 τούρκικες οικογένειες και μόνο πέντε χριστιανικές.
  • Το 1822 στα χωριά Κούφη , Αρχοντική και Επισκοπή ορίζεται καθολικός προεστός ο Μάρκος Παπαδάκης από την Επισκοπή.
  • Στις 22 Ιουνίου 1823 ο Εμμανουήλ Τομπάζης αποφάσισε να διοργανωθεί στην Αρκούδαινα η Επαναστατική Συνέλευση. Σκοπός της συνέλευσης ήταν να οργανωθεί η πολιτική, η στρατιωτική, και η οικονομική ανασυγκρότηση της Κρήτης. Προσκάλεσε, λοιπόν, από κάθε Επαρχία, 2 πληρεξούσιους να έλθουν σ' αυτό το χωριό. Μερικοί από τους πληρεξούσιους ήταν και οι: Γ. Παπαδάκης, Χρυσαφόπουλος, Οικονόμου και ο ιστορικός Κριτοβουλίδης. 
Για το γεγονός, ο ιστορικός Κριτοβουλίδης γράφει: 

"Άμα αποχωρησάντων των Τούρκων εκ του Σέλινου, παραλαβόντες τον Αρμοστών ο Πρωτοπαπάς Σφακίων, ο Ρούσος Βουρδουμπάς και άλλοι τινές ολίγοι Σφακιανοί, τον έφεραν δι ορέων και αποκρήμνων οδών, εις Αρκουδαιναν, χωρίον της επαρχίας Ρεθύμνης κείμενον υπό τα Σφακιά απήτουν δε ούτοι, να τους επικυρώσει Επαρχιακά δικαιώματα διότι άλλως έλεγον, δεν δύνανται πλέον, να πολεμώσιν, ο δε Σκούτης έπειθε τον Αρμοστήν, δια να εκτελέση την αίτησίν των, ως δικαίαν."
  • Το 1828 μετά την αποστολή στην Κρήτη του βαρώνου Ράινεκ (μέσα Ιουλίου) ως αντιπροσώπου του Καποδίστρια, οι Κρητικοί αναθάρρησαν και ξέσπασε νέο επαναστατικό κίνημα. Ο Αγριολίδης βγήκε από το κάστρο με τους γενίτσαρους για να διαλύσει τους επαναστάτες, έπεσε όμως σε ενέδρα στον Άγιο Ιωάννη Μεσσαράς και σκοτώθηκε. Για να εκδικηθούν το θάνατο του αρχηγού τους οι γενίτσαροι, με αρχηγό το γενίτσαρο Αλμπάνη στις 15 Αυγούστου1828, έσφαξαν στο Ηράκλειο και στις γύρω περιοχές 800 περίπου άτομα. Η σφαγή αυτή είναι γνωστή ως η "σφαγή του Αγριολίδη" ή "αρμπεντές του Αγριολίδη". Τη μεθεπόμενη μέρα οι σφαγές συνεχίστηκαν στο Ρέθυμνο και στην Αρχοντική και ίσως να γενικεύονταν, αν δεν επενέβαιναν οι Μεγάλες δυνάμεις. Οι Τούρκοι του Ρεθύμνου, όταν έμαθαν το θάνατο του Αγριολίδη της Μεσσαράς και τον «αρμπεντέ» που 'γινε στο Ηράκλειο, για εκδίκηση πήγαν στο παραπάνω χωριό κι έσφαξαν 90 άοπλους Χριστιανούς στις 29 Αυγούστου 1828. Αρκετοί ήταν στην εκκλησία. Εκεί, έσφαξαν τον ιερέα του χωριού ενώ ιερουργούσε. Όταν το έμαθε ο Αναγνώστης Τσουδερός, χωρίς να καθυστερήσει ούτε στιγμή πήρε εκατό ιππείς και με τη βοήθεια των άλλων αγωνιστών Καπετανάκη, Ρουστικιανό και Κατσούρη κατέλαβε το Ατσιπόπουλο μετά από νυκτερινή έφοδο. Για δυο μέρες οι Τούρκοι δεν τόλμησαν να προχωρήσουν προς τα εκεί αλλά αφού μαζεύτηκαν περίπου 2000, βγήκαν στον Αρμενόκαμπο για να εφοδιαστούν με τρόφιμα. Εκεί τους αιφνιδίασε ο Αναγνώστης Τσουδερός σκοτώνοντας κάπου 200 και υποχρεώνοντας τους άλλους να τραπούν σε φυγή. Μέσα στη σύγχυση άφησαν και δυο σημαίες στα χέρια των Ελλήνων.
  • Το 1859 καταγράφεται σαν χωριό της επαρχίας Ρεθύμνου από τον ιστορικό Κριτοβουλίδη.(Κρήτης Ανθρωπογεωγραφία - Εφημερίδα Πατρις)
  • Το 1860 οι χριστιανοί αυξήθηκαν σε 25 οικογένειες, έχοντας ως πρώτο δάσκαλο και ιερέα τον Μανόλη Παπαδάκη, με 15 μαθητές και για σχολείο είχε το σπίτι του. Στο χωριό υπήρχαν τρεις εκκλησίες (χωρίς κωδωνοστάσια), ενώ οι Τούρκοι είχαν τζαμί και πύργο.
  • Το 1866 πριν το ολοκαύτωμα της Μονής Αρκαδίου, ο Μουσταφά Πασάς είχε στρατοπεδεύσει στα χωριά Επισκοπή, Φυλακή και Αρκούδαινα.
  • Σύμφωνα με επιστολή του στρατιωτικού Ζυμβρακάκη, στις 20 Απριλίου του 1867, οι Τούρκοι του Ρεθύμνου, προστρέχοντας στο πλευρό των Τούρκων του Ομέρ Πασά που βρίσκονταν στρατοπεδευμένος στο Ασπραλιάνο, επιτέθηκαν και πυρπόλησαν τα χωριά Επισκοπή, Αρκούδαινα, Φυλακή και άλλα.(Επιστολή 1)
  • Σύμφωνα με άλλη επιστολή, στις 21 Απριλίου 1867 οι Τούρκοι του Ομέρ Πασά προέβησαν σε περαιτέρω σφαγές ενώ ήταν στρατοπεδευμένοι στην Αρκούδαινα και στα γειτονικά χωριά. (Επιστολή 2) 
ΑΠΟ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΥ Ι.ΖΥΜΒΡΑΚΑΚΗ ΚΑΤΑ ΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 1866-1869:·

(Επιστολή 1)
Εν ΔΗΣΚΩ (Ασκύφου) Απριλίου 21. 1867. Γνωρίζετε, ότι ο Ομέρ Πασάς εξεστράτευσεν από τα αρχάς του υπερμεσούντος εκ Χανίων εις Αποκόρωνα, ένθα εστρατοπέδευσεν από Καλύβας μέχρι Στύλου. Διαμείνας εκεί μέχρι της 16 του μηνός, απρακτών, εσήκωσε λίαν πρωΐ την ημέραν του Αγίου Πάσχα τας σκηνάς του και μετέφερε το στρατόπεδον του εις Βρύσαις του Αποκορώνου, ενώ ημείς ήμεθα εστρτοπεδευμένοι εις Πρόσνερον. Την αυτήν ημέραν μετετέθημεν εις Κράπην και εκείθεν εις τας καταλλήλας θέσεις του Δήσκου και Στάζο, ετοιμασθέντες ν’ αποκρούσωμεν τον εχθρόν, εάν αποπειράτο να εισέλθη εις Ασκύφου. Παρ’ ελπίδα όμως ο εχθρός, καίτοι έχων πολυπληθείς δυνάμεις, αποδειλιάσας ίσως ως εκ των ισχυρών θέσεων, ας ημείς, συμποσούμενοι εις 2.000 άνδρας, κατείχομεν, χθες περί την 8 ώραν της πρωΐας εσήλωσε τα δύο τρίτα του στρατού του και μετέφερεν εις Αλμυρόν, εστρατοπέδευσε δε εις Ασπραλιάνον. Την αυτήν ημέραν εξέλθοντες οι Ρεθύμνιου Τούρκοι επορέυθησαν προς αυτό το μέρος, φθάσαντες δε εις τα χωρία επισκοπή, Αρκούδαινα, Φλακή και τινά άλλα επυρπόλησαν αυτά βανδαλικως, όσους δε γέροντας και γραίας εύρον, διότι οι λοιποί ανέβησαν εις τα όρη, μετεχειρίσθησαν με τον απαισιώτερον τρόπον. Οι Τούρκοι σήμερον μετά την έλευσιν του Ομέρ διαπράτουσι μεγαλητέρας βεβηλώσεις, και αθεμιτουργίας, όσα δε και αν σοι γράφω εισί μικρότερα των υπό των Τούρκων πραττομένων…. 

(Επιστολή 2)
Ασκύφου Σφακίων την 27 Απριλίου 1867. Φίλτατε. Αφού ο Ομέρ πασάς εγνώρισεν ότι ούτε η στρατιωτική του φήμη, ούτε η εις εν σημείον συγκέντρωσις όλων των παρά τω τμήματι Κυδωνίας στρατιωτικών δυνάμεων, ούτε η ενεργηθείσα γενική στρατολόγησις εντοπίων Τούρκων, ανεξαιρέτως βαθμού και ηλικίας, δεν επτόησε τους Κρήτας, εξεστράτευσε την 9 λήγοντος μετά 12 χιλιάδων στρατού προς Αποκόρωνα, όπου προ ολίγων ημερών ο Μεχμέτ πασάς είχεν υποστεί σημαντικάς ήττας και ζημίας, μελετών να εισβάλη εις Σφακίας, την φύσει οχυροτέραν της Κρήτης επαρχίαν. Κατεσκηνώσας το πρώτον εις την κοιλάδα των χωρίων Στύλου και Αρμένων, ηνώθη μετά του Μεχμέτ έχοντος πλέον των πέντε χιλιάδων, και περιέμενε πλέον των δέκα ημερών, όπως η επαρχία Αποκορώνου τω προσφέρη υποταγήν. Απελπισθείς να περιμένη τούτο εκίνησεν όρθρου ναθέος την ημέρα του Πάσχα και κατεσκήνωσεν εις Βρύσας. Ημείς οίτινες είχομεν απέλθει ωσαύτως προς Αποκόρωναν, άμα επληροφορήθημεν την διεύθυνσιν του εχθρού, ευρεθέντες εις Πρόσνερον την ημέραν του Πάσχα, απήλθομεν και κατελάβαμεν τας διόδους του Ασκύφου, ήτοι την του Κατρέ τον Λαγκό, την Στάζο, του Θε τον Κήπον και το Δέσκο. Δύο ημέρας ο Ομέρ πασάς έμεινεν ακίνητος εις Βρύσαις, περιμένων και πάλιν επί ματαίως να τω προσφέρωσιν υποταγήν τα πλησιόχωρα μέρη, την δε τρίτην παραλαβών πλέον των 10 χιλιάδων στρατού εκίνησε προς Κουρνοπατήματα, αφήσαι τον επίλοιπον εις την ιδίαν θέσιν υπό τον Μεχμέτ πασάν. Το σχέδιον ήτο ίνα ο μεν Ομέρ από Καλλικράτη, ο δε Μεχμέτ από Ασκύφου εισελάσωσιν εις Σφακία.Ο Ομέρ πασάς προχωρών ηνώθη μετά του Ρεθύμνιου στρατού, κατεσκήνωσε δε περί τα Μπαλαμπιανά, Δράμια και μύλους των Ανδρουλακιών, κατά δε την υπό τα χωρία Επισκοπήν, Αρκούδενα, Φλωκήν, Κουρωτήν και πάτημα διάβασίν του, διεπράξατο τας βανδαλικωτέρας πράξεις, κατέσφαξεν εννέα γέροντας αόπλους, εν οίς και ένα ιερέα χωλόν Γρηγόρην τούνομα, μίαν νέαν Μαρίαν, ήν μετά ατιμάσεις και πολυειδείς ύβρεις κατεκρεούργησεν, επυρπόλησεν οικίας, εβεβήλωσεν εκκλησίας και τα παρόμοια..

1 IOYNIOY 1867
Η Προσωπική κυβέρνηση ης Κρήτης αποστέλλει επιστολή στον πρόξενο αναφέροντας τις ωμότητες των Τουρκων στην Αρκούδαινα, Επισκοπή, Αργυρούπολη, Κουρνά Ρεθυμνης κλπ καθώς και τα χωριά του Αποκορωνα, υπο τον στρατάρχη Ομέρ Πασά.
Υπογράφουν: Κ.Π. Βελουδάκης, Μιχ. Τσουδερός, Α.Παπαγιαννάκης, Λ.Ι.Τσιχλής, Εμμ. Ν.Κρανιωτάκης, Λ.Μ.Φραγκάκης, Α.Μανουσέλης Γραμματέας: Λεωνίδας Γ.Γεωργιάδης Λόγιος.


Πηγή: (2) Joanna Dimitriadou | Facebook




  • Το 1872 οι χριστιανικές οικογένειες έγιναν 50 και οι Τούρκικες 35, με την κοινοτική επιτροπή ν’ αναθέτει στον Ελληνοδιδάσκαλο Γιάννη Τσουδερό,από Ασώματο, τη διδασκαλία των μαθητών στην εκκλησία Αγ. Πνεύματος.
  • Μετά τη σύμβαση της Χαλέπας το 1878, με τη συνομολόγηση της οποίας η Κρήτη γινόταν πλέον αυτόνομη πολιτεία, οι Οθωμανοί ίδρυσαν τους πρώτους δήμους το 1879. Το χωριό ανήκε στο δήμο Αργυρούπολης της επαρχίας Ρεθύμνης.
  • Το 1881 στη μοναδική ολοκληρωμένη Οθωμανική απογραφή του νησιού, καταγράφεται συνολικός πληθυσμός 366 ανθρώπων από τους οποίους 7 Μουσουλμάνοι μέλη μίας ή πιθανόν 2 οικογενειών και 359 χριστιανών.(Κρήτης Ανθρωπογεωγραφία - Εφημερίδα Πατρίς)


  • Το 1894 στην τελευταία καταγραφή των οικισμών της Κρήτης επί Οθωμανικής κατοχής από το ανθυπολοχαγό πεζικού Νικόστρατο Καλομενόπουλο προκύπτει ότι το χωριό κατοικείται από 110 οικογένειες μόνο χριστιανών. (Κρήτης Ανθρωπογεωγραφία - Εφημερίδα Πατρις).
  • Το 1897 οι Τούρκοι κατέστρεψαν όλο το χωριό. 

ΚΡΗΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ(1898-1913)
  • Το 1900 στην απογραφή πληθυσμού της Κρητικής Πολιτείας καταγράφεται με 424 κατοίκους. 




  • Στις 28 Ιουλίου 1903 ιδρύεται με διάταγμα της Κρητικής πολιτείας, το δημοτικό σχολείο Αρκούδαινας.




  • Στις 11 Σεπ 1903 , προσλαμβάνεται ο διδάσκαλος Γεώργιος Ξαμωνάκης μάλλον ο πρώτος διδάσκαλος του σχολείου διορισμένος από την Κρητική πολιτεία. ( Πρωτύτερα πιθανότατα υπήρχαν και άλλοι διδάσκαλοι αλλά δεν έχουμε στοιχεία.)
  • Στις 18 Οκτωβρίου 1906 ιδρύεται ελληνικό σχολείο ,σε αντικατάσταση του προηγούμενου δευτεροβάθμιου δημοτικού.


  • Στις 23 Μαίου 1911 ιδρύεται ο αγροτικός δήμος Αρκούδαινας με έδρα το το χωριό μας.




  • Το 1913 γεννήθηκε ο Μανόλης Σταγάκης, ο οποίος έχει χαρακτηριστεί ως ο καλύτερος κατασκευαστής της σύγχρονης λύρας, την οποία πρωτοκατασκεύασε γύρω στο 1935.

  • Το 1912-1913 και μέχρι το 1922 , από τους Βαλκανικούς πολέμους έως και την Μικρασιατική καταστροφή, αρκετοί κάτοικοι της περιοχής βρέθηκαν στους πολέμους και αρκετές οικογένειες δυστύχησαν.

ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΝΩΣΗ
  • Το 1925 με το ΦΕΚ 27Α - 31/01/1925, συστήνεται η κοινότητα Αρκούδαινας με έδρα τον ομώνυμο οικισμό. Στην κοινότητα προσαρτάται και ο οικισμός της Κούφης.
  • Το 1926 με το ΦΕΚ 88Β - 16/11/1926, ο οικισμός της Αρκούδαινας καθώς και ο ομώνυμος οικισμός μετονομάζεται σε Αρχοντική.
  • Το 1930 με το ΦΕΚ 162Α - 15/05/1930, ο οικισμός της Κούφης αποσπάται από την κοινότητα Αρχοντικής και ορίζεται έδρα της νέας κοινότητας Κούφης.
  • Το 1930 φαίνεται οτι ήταν μια δύσκολη περίοδος για τους κατοίκους που ασθενούσαν από την ελονοσία και την πείνα καθότι εκτάσεις από τη Γεωργιούπολη εώς τον ποταμό Μουσέλα έμεναν ακαθάριστες και συνεπώς μη καλλιεργήσιμες ενώ τον Ιούλιο του ιδίου έτους υπήρξε τεράστια καταστροφή στα αμπέλια του χωριού.
  • Στις 15-2-1941 Ο στρατιώτης του 44 ΣΠ Ρεθύμνου της 5ης Μεραρχίας Κρητών, Δαλιεράκης Νικόλαος από το χωριό μας πέφτει ηρωικά στο ύψωμα 1647 Πουντα Νορντ της Βορείου Ηπείρου.(Επίσημα αρχεία πεσόντων 5ης μεραρχίας Κρητών).
  • Στις 26-8-1944 στις τελευταίες μέρες του 2ου παγκοσμίου πολέμου, οι Γερμανοί συνέλαβαν 21 χωριανούς και τους οδήγησαν στις φυλακές Αγυιάς, για την αντιστασιακή τους δράση.
  • Στις 14-9-1944 ο αστυνομικός Μιχαήλ Τζιράκης έπεσε μαχόμενος ηρωικά στο Ρίμινι της Ιταλίας.
  • Στις 22-11-1948 κατά τη διάρκεια του εμφυλίου ,σκοτώθηκε μαχόμενος στην Καλλιθέα Θεσσαλονίκης,   ο στρατιώτης Βοσκάκης Ελευθέριος του Βασιλείου, γεννηθείς το 1924.


































Εγγραφή σε: Αναρτήσεις (Atom)